Sankcja kredytu darmowego (SKD) zgodnie z projektem nowej ustawy o kredycie konsumenckim wprowadzone zostaną bardziej zróżnicowane konsekwencje dla kredytodawców. Konsument w określonych przypadkach będzie mógł spłacić wyłącznie kapitał, połowę odsetek lub nawet uniknąć spłaty całkowitej. Nowe przepisy doprecyzowują również termin skorzystania z sankcji kredytu darmowego oraz wprowadzają możliwość decyzji sądu w razie sporu. Dzięki temu konsument zyskuje większą ochronę, a ryzyko nadużyć ze strony kredytodawców jest ograniczone. Nowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim, wprowadzający przepisy dyrektywy 2023/2225, istotnie zmienia mechanizm SKD.

Najbardziej restrykcyjna sankcja kredytu darmowego dotyczy sytuacji, gdy:

• konsument nie złożył wniosku o kredyt,
• lub nie wyraził wyraźnej i jednoznacznej zgody na zawarcie umowy,

a mimo to środki zostały mu wypłacone.

W takim przypadku konsument nie jest zobowiązany do zwrotu kapitału, odsetek ani jakichkolwiek kosztów (art. 66 ust 1). To rozwiązanie ma chronić przed skrajnymi naruszeniami i nadużyciami.

2. Sankcja pełna – zwrot kapitału bez odsetek i innych kosztów

Pełna sankcja (art. 66 ust. 3) polega na obowiązku spłaty jedynie kwoty kapitału, bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

Ma zastosowanie m.in. w razie:

• udzielenia kredytu mimo negatywnej oceny zdolności kredytowej,
• nieprawidłowego określenia w umowie kluczowych parametrów (RRSO, całkowita kwota kredytu, stopa oprocentowania),
• uchybień przy określaniu terminu i sposobu wypłaty środków.

To narzędzie ma silny charakter dyscyplinujący dla kredytodawców i odpowiada aktualnemu brzmieniu przepisów dotyczących sankcji kredytu darmowego.

3. Sankcja połówkowa – zwrot kapitał bez połowy odsetek i bez innych kosztów

Projekt ustawy wprowadza także łagodniejszą formę SKD (art. 66 ust. 4), w której konsument spłaca kapitał oraz połowę odsetek umownych, ale bez dodatkowych kosztów.
Dotyczy to uchybień mniej rażących, takich jak:

• błędne określenie rodzaju kredytu, okresu umowy,
• brak jasnego wskazania skutków opóźnień w spłacie,
• nieprawidłowe informacje o prawie do wcześniejszej spłaty lub warunkach rozwiązania umowy.

4. Sankcja według uznania sądu

Jeżeli kredytodawca nie uzna prawa konsumenta do sankcji połówkowej, sąd, na żądanie strony, będzie mógł sam określić wysokość odsetek i kosztów (art. 66 ust. 5). Limit zwolnienia to maksymalnie całkowity koszt kredytu.

Przy ustalaniu wysokości sankcji sędzia uwzględni m.in. wagę naruszenia i słuszne interesy obu stron.

5. Doprecyzowanie terminu na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego

Projekt ustawy rozwiewa dotychczasowe wątpliwości co do biegu terminu na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Projekt wskazuje bowiem, że prawo do SKD będzie wygasało po roku od dnia spłaty całkowitej kwoty do zapłaty. To ważna zmiana, bo dotychczas pojawiły się wątpliwości co do interpretacji aktualnej treści przepisu. Doprecyzowanie terminu powinno jednocześnie zakończyć aktualne dyskusje co do tego, do kiedy konsument może z SKD skorzystać (ustawodawca stawia na wykonanie umowy kredytu bez obie strony umowy).

Jak nowy model sankcji kredytu darmowego chroni konsumenta?

Nowy model sankcji kredytu darmowego jest bardziej rozbudowany i elastyczny niż dotychczasowy. Pozwala różnicować konsekwencje dla kredytodawcy w zależności od wagi naruszenia przepisów, a jednocześnie wzmacnia pozycję konsumenta, który zyskuje jasne zasady i dodatkowe możliwości obrony swoich praw.

Zróżnicowany poziom sankcji powinien również wpłynąć na aktualne argumenty środowiska bankowego, które dotąd wskazywało, że w niektórych sytuacjach zastosowanie SKD jest nieproporcjonalne do uchybienia. Nowe przepisy same w sobie wprowadzają gradację naruszeń i określają, w jakich przypadkach proporcjonalność zostaje zachowana oraz jak jest ukształtowana, co w praktyce zamyka spór w tym zakresie.

FAQ – Sankcja kredytu darmowego a nowa ustawa o kredycie konsumenckim

Czym jest sankcja kredytu darmowego i kiedy można z niej skorzystać?

Sankcja kredytu darmowego (SKD) pozwala konsumentowi spłacić jedynie kapitał kredytu lub w niektórych przypadkach nie spłacać go wcale, jeśli kredytodawca naruszył przepisy ustawy o kredycie konsumenckim.

Jakie zmiany w SKD wprowadza nowa ustawa?

Nowy model SKD wprowadza gradację sankcji: pełną, połówkową oraz możliwość ustalenia wysokości zwrotu kosztów przez sąd. Zmienia też termin na skorzystanie z prawa do SKD (do roku od dnia spłaty całkowitej kwoty do zapłaty) oraz zwiększa ochronę konsumenta.

Czy nowe przepisy są korzystne dla konsumentów i banków?

Tak, nowa ustawa o kredycie konsumenckim wzmacnia pozycję konsumenta, dając jasne zasady ochrony jego praw, a jednocześnie wprowadza proporcjonalność sankcji, uwzględniając stopień naruszenia przez kredytodawcę.