Jak wyliczyć RRSO zgodnie z unijnym prawem? Wyrok TSUE C-677/23 z 23 stycznia 2025 roku rzuca światło na obowiązki kredytodawców dotyczące przejrzystości umów kredytowych. Z artykułu dowiesz się, jakie informacje muszą zostać zawarte w umowie kredytowej, aby Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) została poprawnie obliczona, a kredyt spełniał wymogi dyrektywy 2008/48/WE. Przedstawiamy również praktyczne przykłady, wzory oraz kluczowe założenia, które powinny być jasno wskazane w umowie – wszystko w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i polskiego prawa.

Wydając wyrok z dnia 23.01.2025r. w sprawie C-677/23 TSUE omówił kwestię szczegółowości, z jaką powinny być prezentowane w umowie kredytu informacje pozwalające konsumentowi na określenie zakresu jego zobowiązania.

Z punktu widzenia polskiego orzecznictwa istotne jest, że słowacki ustawodawca implementując dyrektywę 2008/48/WE ustanowił sankcję wywołującą tożsamy skutek, co funkcjonująca w polskim porządku prawnym sankcja kredytu darmowego. Ponadto §122 słowackiego kodeksu cywilnego zawiera urelugowanie prawne, które jest niemal identyczne z art.  110 – 116 polskiego KC, z tego też względu stan prawny omawianej sprawy można uznać za stanowiący miarodajny punkt odniesienia dla spraw rozpoznawanych przez polskie sądy.

Odpowiedzi udzielone przez TSUE

TSUE odpowiadając na zadane pytania wskazał, że umowa kredytu konsumenckiego musi w wyraźny sposób określać, według jakich zasad są określane poszczególne zmienne wpływające na zobowiązanie konsumenta, w tym okres trwania umowy, czy też założenia przyjęte do obliczenia RRSO. Nie jest wystarczające, że na podstawie umowy konsument może samodzielnie ustalić te informacje. Informacje wymagane przez dyrektywę 2008/48/WE muszą być przedstawione w umowie w taki sposób, żeby wyraźnie wynikało z niej, które z zapisów umownych je określają.

Najważniejsze założenia potrzebne do obliczenia RRSO

Z punktu widzenia obliczenia RRSO kluczowe są dwa rodzaje informacji (zmiennych), które są wykorzystywane w ustawowym wzorze:

1. Daty przyjęte jako moment wypłaty poszczególnych transz kredytu oraz ich wysokość,
2. Daty oraz wysokość pobrania przez kredytodawcę:
   • poszczególnych opłat (w tym m.in. prowizji, opłaty przygotowawczej, składki ubezpieczeniowej),
   • każdej raty kredytu.

Za niedopuszczalne z punktu widzenia założeń przyjmowanych do obliczenia RRSO należy uznać praktykę, zgodnie z którą podawana jest wyłącznie wysokość raty równej, natomiast pomijana jest informacja o wysokości rat wyrównujących (zazwyczaj jest to pierwsza i ostatnia rata albo wyłącznie ostatnia).

Moment rozliczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu

Innym istotnym założeniem jest moment rozliczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu. Załącznik nr 4 do UKK jednoznacznie stwierdza, że w ramach wzoru na RRSO należy uwzględnić każdą pobieraną opłatę i uiszczaną spłatę. Uzupełniająco ust. 4 pkt 7 lit. b i c Załącznika nr 4 zawierają założenia na wypadek, gdyby z umowy nie wynikało, w jakiej dacie te koszty są pobierane. Kredytodawca, jako autor umowy, jest zobowiązany do sformułowania jej w taki sposób, żeby można było zrealizować jej zapisy i jednocześnie obliczyć RRSO zgodnie z jednolitym wzorem zawartym w Załączniku nr 4 do UKK.

Jeżeli pozaodsetkowe koszty są rozliczane w momencie wypłaty kredytu, to na potrzeby obliczenia RRSO to właśnie ta data powinna zostać uwzględniona. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku przedstawienia wartości pozaodsetkowych kosztów w postaci pojedynczej kwoty, przy jednoczesnym braku jednoznacznego określenia, w jakiej dacie zostaną rozliczone (założenie opisane w ust. 4 pkt 7 lit. b Załącznika nr 4 do UKK).

Jedynym dopuszczalnym sposobem uwzględnienia pozaodsetkowych kosztów kredytu w ramach uiszczanych rat jest sytuacja, w której kredytodawca w wyraźny i jednoznaczny sposób określiłby, w jakiej części uiszczana rata jest przeznaczana na spłatę całkowitej kwoty kredytu, a w jakiej na poczet pozaodsetkowych kosztów.

Pozostałe założenia istotne z punktu widzenia wartości RRSO

Innymi założeniami, które mają wpływ na uzyskiwaną wartość RRSO są:

1. Sposób ustalenia ilości dni pomiędzy dniem pierwszej wypłaty na rzecz konsumenta a dniem poszczególnych wypłat oraz dokonywanych przez konsumenta płatności (zmienne tk oraz Si ze wzoru na RRSO).
2. Faktycznie przyjęta przez kredytodawcę ilość dni w roku.
3. Przyjęta przez kredytodawcę ilość miejsc po przecinku.

Szczegółowe omówienie opisanych powyżej kwestii znajdziecie Państwo w kolejnym artykule, w którym skomentujemy wyrok TSUE C-290/19 z 19.12.2019r.

Wyrok TSUE C-677/23 – podsumowanie

TSUE w wyroku C-677/23 podtrzymał dotychczasową linię orzeczniczą, zgodnie z którą RRSO ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia rzetelnego spełnienia obowiązku informacyjnego przez kredytodawców. Aspektem, na który TSUE zwrócił w tym wyroku szczególną uwagę jest konieczność wyraźnego przedstawienia w umowie założeń, jakie zostały przyjęte do jego obliczenia. Konsument powinien mieć możliwość weryfikacji ustalonej przez kredytodawcę wartości RRSO, a ze względu na istotny wpływ każdej ze zmiennych przyjmowanych do jego obliczenia, brak wiedzy na temat wszystkich przyjętych założeń skutkuje pozbawieniem konsumenta takiej możliwości. W związku z tym warto dokładnie przeanalizować umowę kredytową pod kątem ewentualnej możliwości zastosowania sankcji kredytu darmowego.