9 października 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-80/24, dotyczącej cesji wierzytelności związanej z sankcją kredytu darmowego. Sprawa rozstrzygnięta na wniosek Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia ma istotne znaczenie nie tylko dla firm skupujących roszczenia konsumentów, lecz także dla samych kredytobiorców.
Wyrok odpowiada na dwa zasadnicze pytania:
- Czy konsument może skutecznie przenieść swoje roszczenia wobec banku na osobę trzecią?
2. Czy sąd krajowy musi z urzędu badać uczciwość warunków umowy cesji wierzytelności?
1. TSUE potwierdza - konsument może dokonać cesji roszczeń
Trybunał jednoznacznie uznał, że art. 22 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE nie stoi na przeszkodzie przepisom krajowym pozwalającym konsumentowi zbyć wierzytelność na rzecz podmiotu trzeciego, nawet niebędącego konsumentem.
Innymi słowy, konsument może przekazać swoje uprawnienia, np. wynikające z naruszenia przez bank przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, wyspecjalizowanej firmie, która następnie dochodzi tych roszczeń przed sądem.
TSUE podkreślił, że taka możliwość wzmacnia ochronę konsumenta – pozwala mu uniknąć kosztów i trudności związanych z samodzielnym prowadzeniem procesu. Gdyby prawo zabraniało cesji, wielu konsumentów w praktyce rezygnowałoby z dochodzenia swoich praw.
2. Brak obowiązku badania przez sąd umowy cesji, jeśli nie jest ona przedmiotem sporu
W drugiej części orzeczenia Trybunał odniósł się do pytania, czy sąd krajowy powinien z urzędu badać nieuczciwy charakter umowy cesji zawartej między konsumentem a firmą dochodzącą jego roszczeń.
W odpowiedzi TSUE stwierdził, że sąd nie ma takiego obowiązku, jeśli spór nie dotyczy samej umowy cesji, lecz roszczenia wynikającego z umowy kredytu.
Takie stanowisko ma na celu zapewnienie efektywności ochrony konsumenta, gdyby sądy każdorazowo badały ważność umowy cesji, mogłoby to prowadzić do oddalania powództw i pozbawienia konsumenta szansy na uzyskanie świadczenia od banku.
3. Aktywny obowiązek sądu w ochronie konsumenta – motywy 34 i 36
Na szczególną uwagę zasługują także motywy 34 i 36 wyroku, które precyzują zakres obowiązków sądu krajowego wynikających z dyrektywy 93/13/EWG.
W motywie 34 TSUE przypomniał, że:
„Sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, gdy znane są mu niezbędne okoliczności faktyczne i prawne, czy warunki umowy zawartej z konsumentem mają nieuczciwy charakter.”
Z kolei w motywie 36 wskazano, że:
„Sąd krajowy jest zobowiązany zarządzić z urzędu środki dowodowe, jeśli elementy sprawy budzą poważne wątpliwości co do uczciwości warunków umowy, nawet gdy konsument sam ich nie zakwestionował.”
Oznacza to, że sądy krajowe nie mogą ograniczać się do biernego rozpoznania sprawy, mają obowiązek aktywnie badać, czy postanowienia umowy kredytu są uczciwe, a w razie potrzeby podejmować inicjatywę dowodową.
4. Znaczenie wyroku dla praktyki sądowej
Wyrok TSUE w sprawie C-80/24 to kolejny krok w kierunku realnej, a nie tylko formalnej ochrony konsumenta.
Trybunał potwierdził dwa kluczowe standardy:
- Prawo konsumenta do przeniesienia roszczenia – nawet jeśli roszczenie wynika z przepisów o ochronie konsumenta.
- Obowiązek aktywnej roli sądu – badania uczciwości postanowień umownych z urzędu i podejmowania dowodów w razie wątpliwości.
Dla praktyki orzeczniczej w Polsce oznacza to, że sądy nie powinny odrzucać pozwów firm dochodzących roszczeń z cesji, o ile spór dotyczy istoty roszczenia konsumenta, a nie samej cesji. Jednocześnie są zobowiązane do skrupulatnego badania umów kredytowych zawartych z konsumentami – nawet bez jego aktywności procesowej.
5. Wnioski
Wyrok w sprawie Zwrotybankowe.pl sp. z o.o. przeciwko PKO BP S.A. potwierdza, że prawa konsumenta nie kończą się w momencie zawarcia cesji wierzytelności. Sąd ma obowiązek chronić konsumenta, niezależnie od tego, kto formalnie występuje z powództwem.
Decyzja TSUE stanowi więc jasny sygnał: ochrona praw konsumentów to obowiązek systemowy, który nie może być ograniczany formalnymi przeszkodami proceduralnymi.
