Tematyka możliwości zwrotu prowizji bankowej zyskała na popularności wśród konsumentów za sprawą rozwijającego się orzecznictwa unijnego oraz działalności polskiej judykatury, jak również wskutek rosnącej świadomości kredytobiorców i pożyczkobiorców poszukujących sposobów na dochodzenie swoich praw. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie rozwiązań prawnych dotyczących przedmiotowego zagadnienia w zakresie kredytów i pożyczek gotówkowych objętych ustawą o kredycie konsumenckim.

Czym jest prowizja bankowa?

Prowizja stanowi dodatkowe, oprócz odsetek kapitałowych, wynagrodzenie banku za udzielenie i obsługę kredytu lub pożyczki. Zaliczana jest zatem do pozaodsetkowych kosztów kredytu. Jest ona pobierana jednorazowo, a jej wysokość jest najczęściej jednostronnie ustalana przez bank. Prowizja może być uiszczona przy wypłacie kredytu lub pożyczki ze środków własnych konsumenta albo kredytowana przez bank, zwiększając tym samym kwotę zaciągniętego zobowiązania o ten koszt.

Zwrot prowizji z uwagi na wcześniejszą całkowitą spłatę kredytu

Rozwiązania prawne przyjęte w ustawie o kredycie konsumenckim nakładają na bank obowiązek proporcjonalnego obniżenia kosztów kredytu lub pożyczki w stosunku do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, nawet jeżeli konsument poniósł je przed dokonaniem wcześniejszej spłaty kredytu lub pożyczki. Chociaż początkowo możliwość proporcjonalnego zwrotu prowizji budziła wątpliwości w doktrynie prawa, obecnie została ona przesądzona, do czego przyczyniło się zarówno stanowisko Rzecznika Finansowego oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, stosownie do którego, w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje proporcjonalne obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru, jak i unijne oraz polskie orzecznictwo.

Zwrot prowizji bankowej – wyrok TSUE

W tym kontekście należy zwrócić szczególną uwagę na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11.09.2019 r. wydany w sprawie C-383/18 dotyczącej sporu Lexitor sp. z o.o. przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. Franciszka Stefczyka. Trybunał wskazał jednoznacznie, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.

Uchwała Sądu Najwyższego – obniżenie całkowitego kosztu kredytu

Niniejsza prokonsumencka linia orzecznicza została dodatkowo ugruntowana poprzez uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12.12.2019 r. (sygnatura akt: III CZP 45/19), w której Sąd Najwyższy potwierdził, że uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu.

Podkreślenia wymaga, że brak zwrotu konsumentowi proporcjonalnej części prowizji stanowi nie tylko naruszenie przepisów umożliwiające dochodzenie roszczeń na drodze sądowej, ale takie działanie banku jest także uznawane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, co dodatkowo wzmacnia ochronę kredytobiorców.

Należy zaakcentować, że w przypadku dokonania całkowitej przedterminowej spłaty kredytu lub pożyczki, bank ma obowiązek rozliczenia należnych konsumentowi kosztów (w tym prowizji) w terminie 14 dni od dokonania takiej spłaty. Co istotne, realizacja zobowiązania nie jest uzależniona od złożenia przez konsumenta jakiegokolwiek wniosku. Jeżeli bank nie wywiąże się z niniejszego obowiązku, konsument może dochodzić zwrotu proporcjonalnej części prowizji na drodze sądowej.

Zwrot prowizji z banku – sankcja kredytu darmowego

Kolejną możliwością uzyskania zwrotu prowizji bankowej, którą przewiduje ustawa o kredycie konsumenckim, jest skorzystanie z sankcji kredytu darmowego. 

Czynnikami decydującymi o możliwości skorzystania z niniejszego uprawnienia są przede wszystkim:

• podleganie przez umowę reżimowi ustawy o kredycie konsumenckim, tj. w szczególności:
• kwota kredytu lub pożyczki gotówkowej nie przekracza 255 550,00 zł albo równowartości  tej kwoty w walucie innej niż waluta polska (wyjątkiem jest tu kredyt lub pożyczka gotówkowa niezabezpieczone hipoteką, które są przeznaczone na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości przekraczającej 255 550,00 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska),

• kredyt lub pożyczka nie są zabezpieczone hipoteką,

• kredyt lub pożyczka zostały zaciągnięte przez konsumenta, tj. osobę fizyczną, która zaciąga kredyt lub pożyczkę na cel niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową,

Jakie naruszenia w umowie kredytu – sankcja kredytu darmowego

–  zaliczenie kredytowanych kosztów kredytu do całkowitej kwoty kredytu lub niejasne sformułowanie informacji o całkowitej kwocie kredytu,

– nieprawidłowe obliczenie RRSO oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta,

– nierzetelne zamieszczenie informacji o przysługującym konsumentowi prawie odstąpienia od Umowy oraz skutkach odstąpienia od Umowy,

– nieprecyzyjne określenie warunków na podstawie których może dojść do zmiany wysokości kosztów, tabeli opłat i prowizji

Złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego

Przedmiotowe oświadczenie należy złożyć bankowi na piśmie wskazując dane umowy – konieczne jest określenie stron, wskazanie numeru i daty zawarcia umowy oraz powołanie się na naruszenia, które skutkują zastosowaniem omawianej sankcji kredytu darmowego. Konsekwencją złożenia niniejszego oświadczenia jest dalsze zwracanie przez konsumenta kredytu bez odsetek, a także innych kosztów kredytu należnych bankowi – w tym również bez prowizji. Termin i sposób spłaty kredytu czy pożyczki wskazane w umowie pozostają bez zmian.  Skutki sankcji kredytu darmowego rozciągają się także na już uiszczone świadczenia na rzecz banku. Oznacza to, że konsument może żądać zwrotu uiszczonej prowizji, proporcjonalnie do dotychczasowego okresu spłaty kredytu lub pożyczki. W tym celu należy skierować do banku wezwanie do zapłaty. Jeżeli bank odmówi spełnienia roszczeń, konsument może dochodzić zwrotu prowizji na drodze sądowej.

Zwrot prowizji bankowej

Powyższe omówienie pokazuje, że ustawa o kredycie konsumenckim daje konsumentom właściwy oręż w zakresie możliwości dochodzenia zwrotu prowizji od banku, w zależności od sytuacji, w której się oni znajdują. Jeżeli samodzielna analiza umowy oraz wybór optymalnej ścieżki działania nastręczają trudności, warto skonsultować się z profesjonalistą – takim jak Kancelaria Wysmułek, Sysło i Wspólnicy.