Czy banki zmieniają swoje procedury po wyrokach dotyczących sankcji kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego (SKD) to jedno z najważniejszych narzędzi ochrony konsumentów w relacji z instytucjami finansowymi. Jej celem jest zapewnienie transparentności i uczciwości warunków kredytowania oraz wyeliminowanie niezgodnych z prawem praktyk banków i firm pożyczkowych. W ostatnich latach temat ten zyskał na znaczeniu za sprawą licznych wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) i polskich sądów, które wpływają na interpretację przepisów i praktyki kredytodawców. Czy jednak banki rzeczywiście dostosowują swoje działania do orzecznictwa dot. sankcji kredytu darmowego? W artykule analizujemy aktualny stan prawny, najważniejsze wyroki i rzeczywiste zmiany w umowach kredytowych.
I. CHARAKTER SANKCJI KREDYTU DARMOWEGO
Zadaniem sankcji kredytu darmowego (zazwyczaj określanej skrótem SKD) jest ochrona konsumenta poprzez zapobieganie nieuczciwym praktykom kredytodawców, a w przypadku ich zaistnienia, umożliwienie konsumentowi spłaty kredytu bez odsetek i innych opłat (w tym prowizji) oraz zwrot tych, które wcześniej zostały zapłacone w ramach wadliwego kredytu. SKD stanowi spełnienie obowiązku, jaki został nałożony na polskiego ustawodawcę w art. 23 Dyrektywy 2008/48/WE[1]. Zgodnie z nim należy wdrożyć sankcje, które są skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, w celu zapewnienia stosowania przez kredytodawców zasad wynikających z tej dyrektywy.
[1]Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23.04.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE.L Nr 133, str. 66)
II. NAJISTOTNIEJSZE ORZECZENIA Z PUNKTU WIDZENIA SANKCJI KREDYTU DARMOWEGO
Orzecznictwo z zakresu sankcji kredytu darmowego cały czas się kształtuje, zaś zarówno przed TSUE, jak i przed SN obecnie toczą się postępowania, które będą miały wpływ na orzeczenia wydawane przez polskie sądy. Jak dotychczas zapadło kilka wyroków, które wpłynęły na sposób formułowania umów przez banki. Jednocześnie należy zaznaczyć, że cały czas można dostrzec w sektorze bankowym stosowanie praktyk, które tylko pozornie uwzględniają wydane orzeczenia, a w rzeczywistości nie zapewniają konsumentom ochrony w takim stopniu, jaki z nich wynika.
Aktualnie najbardziej aktualnymi orzeczeniami, na które warto zwrócić uwagę z punktu widzenia stosowania sankcji kredytu darmowego są:
1. W odniesieniu do założeń przyjmowanych do obliczenia RRSO oraz danych podstawianych do wzoru:
a) Wyrok TSUE w sprawie C-677/23 z 23.01.2025r. omawiający kwestię sposobu zaprezentowania założeń przyjmowanych do obliczenia RRSO;
b) Wyrok TSUE w sprawie C-290/19 z 19.12.2019r. zwracający uwagę na to, że prawidłowe obliczenie RRSO jest możliwe wyłącznie w przypadku ścisłego stosowania wzoru oraz założeń, które są podane w dyrektywie (oraz wdrażającej je ustawie);
c) Wyrok TSUE w sprawie C-377/14 z 21.04.2016r. z którego jednoznacznie wynika, że pojęcia całkowitej kwoty kredytu oraz całkowitego kosztu kredytu są rozłączne, czyli kwoty uwzględniane w jednej z nich nie mogą być jednocześnie uwzględnione w drugiej z nich.
2. W odniesieniu do sposobu rozliczenia się przez kredytodawcę z konsumentem w przypadku wcześniejszej całkowitej spłaty kredytu oraz konieczności proporcjonalnego zmniejszenia kosztów, nawet jeżeli zostały wcześniej w całości uiszczone przez konsumenta, ma zastosowanie wyrok TSUE w sprawie C-383/18 z 11.09.2019r.
3. W odniesieniu do sposobu sformułowania zapisów umownych pozwalających na dokonanie przez kredytodawcę jednostronnej zmiany wysokości kosztów umowy ma zastosowanie wyrok TSUE z 13.02.2025r. zapadły w sprawie C-472/23.
III. ANALIZA WPŁYWU ORZECZNICTWA NA TREŚĆ UMÓW KREDYTU KONSUMENCKIEGO
Przytoczone powyżej orzecznictwo niewątpliwie skutkowało wprowadzeniem przez kredytodawców wielu zmian w umowach kredytu konsumenckiego. Najbardziej widocznymi zmianami są:
- Wprowadzane zapisów opisujących w konkretny sposób, jak dokładnie oblicza się wysokość kwot, o jakie ulegnie obniżeniu koszt kredytu konsumenckiego w przypadku wcześniejszej spłaty.
- Wydorębnienie w umowach kwoty faktycznie udostępnianej konsumentowi, czyli całkowitej kwoty kredytu, w ramach której nie są uwzględniane koszty przysługujące kredytodawcy.
- Sukcesywne usuwanie przez kredytodawców zapisów umownych pozwalających na jednostronną zmianę wysokości ponoszonych przez konsumenta kosztów związanych z umową kredytu.
IV. KRYTYCZNE PODEJŚCIE DO PRAKTYKI BANKÓW
Pomimo wdrożenia opsanych powyżej zmian, w dalszym ciągu umowy kredytów zawierają wiele nieprawidłowości, w tym:
- Nie zawierają jednoznacznej informacji na temat wszystkich założeń przyjmowanych do obliczenia RRSO.
- Podana w umowie wartość RRSO przy jednoczesnym ścisłym stosowaniu ustawowych założeń oraz uwzględnieniu sposobu rozliczenia pozadsetkowych kosztów kredytu prowadzi do wniosku, że kredytodawcy obliczają RRSO w dokładnie taki sam sposób, jaki był stosowany przed wyrokiem C-377/14, co prowadzi do jego zaniżenia.
- W dalszym ciągu są w obrocie umowy, które:
a) nie zawierają precyzyjnej informacji na temat rozliczenia kosztów kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty,
b) pozwalają kredytodawcy na jednostronną zmianę kosztów kredytu.
Zachowanie banków po wyrokach dotyczących sankcji kredytu darmowego
Kancelaria Wysmułek, Sysło i Wspólnicy oferuje bezpłatną analizę umowy, a w przypadku stwierdzenia jej wadliwości może zapewnić konsumentowi reprezentację na każdym etapie dochodzenia roszczeń z tytułu sankcji kredytu darmowego – zaczynając od złożenia oświadczenia o zastosowaniu SKD, poprzez podjęcie postępowania polubownego, a następnie składając pozew. Warto sprawdzić swoją umowę kredytu pod kątem potencjalnych naruszeń – skontaktuj się z nami już dziś!
